Kitle Fonlaması Türleri Nelerdir?

Kitle Fonlaması Türleri Nelerdir?

Kitle Fonlaması, paya dayalı kitle fonlaması olarak ülkemizde popülerleşmeye başlayan bir alan olmasına karşın dijital platformlar aracılığıyla ilk örnekleri 2010’lu yılların ilk dönemine uzanmaktadır. SPK’nın 2021 yılında yayınladığı Kitle Fonlaması Tebliği’nden önce ödüle dayalı ve bağışa dayalı kitle fonlama platformları Türkiye’de aktif olarak faaliyet göstermekteydi. Ödüle dayalı ve bağışa dayalı kitle fonlaması kampanyaları günümüzde regülasyona tabi olmadan devam ederken, paya dayalı ve borçlanmaya dayalı kitle fonlaması türleri ise 2021’deki tebliğ ile regülasyona tabi olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.

Kitle fonlaması sistemini açıkladığımız yazımızda da belirttiğimiz üzere bu kampanyaları finansal getiri olup olmamasına göre ikiye ayırmak mümkündür. Bağışa dayalı ve ödüle dayalı kitle fonlamasında finansal bir getiri beklenmezken, paya dayalı ve borçlanmaya dayalı kitle fonlamasında yatırımcıların finansal getiri beklentileri bulunmaktadır. 

Bağışa Dayalı Kitle Fonlaması

Projeyi yürütenin geri ödeme yükümlülüğü olmadan fon toplamasının önünü açan bağışa dayalı kitle fonlaması daha çok ihtiyaç sahiplerinin, öğrencilerin ve doğal afet dönemlerinde yetkililerin kullandığı bir tür olarak ifade edilebilir. Genellikle sosyal sorumluluk veya sosyal girişim projelerinin fonlanması sürecinde bağışa dayalı kitle fonlaması tercih edilmektedir. Bağışa dayalı kitle fonlaması sürecinde proje toplanan fon ile hayata geçerken, bağış yapan taraf herhangi bir finansal getiri beklentisi içerisine girmez. 

Ödüle Dayalı Kitle Fonlaması

Ödüle dayalı kitle fonlaması veya ön satışa dayalı kitle fonlaması olarak isimlendirilen türde girişimcinin elinde temel olarak iki alternatif bulunmaktadır. Geliştirdiği projede kendisine destek olanlara yer vermek isteyen girişimciler, web sitelerinde destekçilerinin ismini duyurabilmekte veya destekçilerine özel paylaşımlar yapabilmektedir. 

Önce sat sonra yap mantığıyla hareket eden girişimcilerin tercih ettiği ve dünyada oldukça sıklıkla görülen diğer alternatifte ise ürün geliştiren girişimci seri üretime geçmeden önce ürününü kitle fonlaması ile kitleye sunar. Girişimci proje ya da ürününü ayrıntılı bir şekilde kitle fonlaması platformu aracılığıyla açıklar ve talep toplar. Genellikle prototip çıkarıp seri üretime geçmeye çalışan girişimciler tarafından gerekli olan tesis, üretim maliyetinin karşılanmasında kullanılır. Ürün üretimi tamamlandıktan sonra ise girişimci taahhüdünü yerine getirerek destekçilerine ürünleri gönderir.

Paya Dayalı Kitle Fonlaması

Finansman ihtiyacı olan girişimcilerin ihtiyaçlarını karşılamak adına şirketlerinden pay verdiği ve kısaca mini halk arz olarak bilinen paya dayalı kitle fonlaması ülkemizde kullanılan en popüler tür olarak karşımıza çıkmaktadır. Fon talebinde bulunan girişimcinin kitle fonlaması platformuna başvurması ile başlayan süreç, platformdan platforma değişiklik göstermesine karşın genel olarak girişimcinin gerekli bilgileri temin etmesi, ön değerlendirme, yatırım komitesi değerlendirmesi ve kampanyanın başlatılması olarak ifade edilebilir. Başvuru sonrasındaki çeşitli aşamaların ardından uygun görülen projeler kitle fonlaması platformu üzerinden kampanyasını başlatır. 

Mevcut regülasyona göre azami 60 gün boyunca talep edilen tutarın toplanması adına kampanya yürütülür. Toplanılan yatırımlar kampanya süresi boyunca platformun veya girişimcinin hesabında değil, Takasbank nezdinde kampanya için açılan hesapta toplanır. Kampanyanın başarılı olması durumunda pay devrinin gerçekleşmesi süreci MKK tarafından yürütülür ve pay devrinin ardından yatırımcılar paylarını MKK hesaplarında izleyebilirler. Kampanyanın başarısız olması halinde ise Takasbank hesabında toplanan tutarlar herhangi bir kesinti olmaksızın yatırımcıların hesaplarına iade edilir. 2021 yılındaki tebliğ sonrası ilk başarılı örneklerin görüldüğü paya dayalı kitle fonlamasında Nar Fon gibi yeni oyuncuların dahil olması ile sistem hızla gelişmeye devam edecektir.

Borçlanmaya Dayalı Kitle Fonlaması

Girişimcinin ihtiyacı olan finansmanı kitleler aracılığıyla sağlaması ve ilgili finansmanı bir geri ödeme planına göre geri ödemesi şeklinde ifade edilebilecek borçlanmaya dayalı kitle fonlamasının ise dünyada oldukça yoğun olarak kullanılmasına karşın ülkemizde henüz bir örneği bulunmamaktadır. Yatırımcının finansal bir getiri beklentisi güderek destek sağladığı bu tür ile paya dayalı kitle fonlaması arasındaki en önemli fark girişim şirketinden bir pay devri olmamasıdır. Dünyada Peer to Peer (P2P) lending, invoice trading gibi örnekler yer almakta ve bu süreçlerde yatırımcı sağladığı finansmanı üzerinde bir geri dönüş beklentisine girmektedir. Girişimci ise elde ettiği finansmanı planladığı şekilde kullanarak getiri elde etmeyi ve yatırımcılara olan borcunu geri ödeme planına sadık kalarak ödemeyi amaçlamaktadır.

Son söz olarak,

İmece sistemine olan benzerliği ile çok eski dönemlerden beri hayatımızın bir parçası olan kitle fonlaması sistemi, regülasyona tabi haliyle ise oldukça yeni alternatif bir finansman metodu olarak karşımıza çıkmaktadır. Sistemin gelişimi devam ettikçe finans dünyasındaki yeri sağlamlaşacak ve sıklıkla kullanılan ürünler arasında girecektir. 

Küçük yatırımlarla büyük fırsatlara erişmeniz temennisiyle…